گوک‌ترک‌ها
 |
|
| Country | |
| تاسیس انحلال |
۵۵۲ ۷۴۴ |
| فرمانداری قورولتای | |
| - خان | بومین خان ایستمی خان |
| مساحت | |
| - جمعاً | ۶٬۰۰۰٬۰۰۰ کیلومترمربع |
| زبان ها | سغدی |
گوک‌ترک‌ها (ترکی باستان:
تؤرؤک یا 
کؤک تؤرؤک یا تؤرؤک.به معنای ترکان آسمانی) کنفدراسیونی عشایری متشکل از چندین قبیله در آسیای میانه بود. این نام در منابع چینی بصورت 突厥 (چینی نوین: پین‌یین: Tūjué، وید جایلز: تو-چؤه T'u-chüeh، چینی میانه:dʰuət-kĭwɐt) آمده‌است. گؤک‌تورک‌ها به رهبری بومین خان توانستند پس از شکست دادن روران‌ها قدرت منطقه و همچنین سود و تجارت جاده ابریشم را که قبلا بدست روران‌ها بود، بدست بگیرند.
خاندان آشینا، که رهبران گوک‌ترک‌ها بودند به احتمال زیاد خاندانی ایرانی‌تبار بودند که بعدا زبان ترکی اختیار کردند اما هنوز عنوان‌های ایرانی شاهی خود نظیر خاتون و یبغو (چپ‌گویه) را حفظ کردند.
زبان‌شناسان و تاریخدانان متذکر می‌شوند که تقریبا تمامی عنوان‌های فرمان‌روایان در زبان ترکی اولیه از ریشه ایرانی هستند.
در اواسط قرن پنجم میلادی، پس از برافتادن حکومت هون‌ها، خاندان آشینا به منطقه کوهستانی آلتای (واقع در مرز مغولستان و قزاقستان کنونی) مهاجرت کردند و به خدمت دولت ژوژوان مغول درآمدند. در سال ۵۴۶ به دنبال شورش برخی قبایل ترک‌زبان، دودمان آشینا به سرکردگی بومین خان آنان را سرکوب کرد و چون به پاداشی که انتظارش را داشتند نرسیدند به خود ژوژوان‌ها حمله کردند. بومین خان پس از درهم شکستن حکومت مغول‌ها، خود را خاقان نامید و دشت اتوکن را مرکز حکومتش قرار داد. پس از آن آنها بتدریج سرزمین‌های بزرگی در منطقه آسیای میانه فتح کردند. از سال ۵۵۲ تا ۷۴۵، این حکومت از یک کنفدراسیون عشایری به یک امپراتوری تبدیل شد و در نهایت به دلیل یک سلسله درگیری فروپاشید.
گوک‌ترک‌ها نخستین قبیله ترک‌زبان نبودند که تشکیل حکومت دادند اما نخستین قومی بودند به بنام ترک‌ها تشکیل حکومت دادند. بنظر می‌رسد واژه ترک پس از تشکیل اتحادیه گوک‌ترک‌ها از حالت اسم خاص قبیله فراتر رفت و در سده‌های بعدی قبایل بیشتری چون اوغوزها و اویغورها را دربر گرفت.
منابع
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Göktürks»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد (بازیابی در ۷ دی ۱۳۸۹).
- کتاب ترکان در گذر تاریخ، بهنام محمدپناه، انتشارات سبزان
- ↑ Peter B. Golden, An Introduction to the History of the Turkic Peoples, O. Harrassowitz, 1992, p. 121-122
- ↑ „(...) Über die Ethnogenese dieses Stammes ist viel gerätselt worden. Auffallend ist, dass viele zentrale Begriffe iranischen Ursprungs sind. Dies betrifft fast alle Titel (...). Einige Gelehrte wollen auch die Eigenbezeichnung türk auf einen iranischen Ursprung zurückführen und ihn mit dem Wort „Turan“, der persischen Bezeichnung für das Land jeneseits des Oxus, in Verbindung bringen.“ Wolfgang-Ekkehard Scharlipp in Die frühen Türken in Zentralasien, p. 18
آمار
وب سایت:
