ابهر
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	زنجان
شهرستان	ابهر
مردم
زبان‌ گفتاری	ترکی آذربایجانی
مذهب	شیعه
تابلوی خوش‌آمد به شهر
به شهر ما با لبخند وارد شوید

شهرستان ابهر، شهرستانی است در استان زنجان. جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۱۶۱٫۲۵۷ نفر بوده است . شهر ابهر مرکز این شهرستان است.

تاریخچه

ابهر [ اَ هََ ] (اِخ ) شهری میان قزوین و زنجان و همدان از نواحی جبل و اهل َمحَل ّآنرا ((اَوهر)) گویند. و یاقوت گوید: بعض ایرانیان بمن گفتند که ابهر مرکّبست از آب و هر بمعنی آسیا. ومیان ابهر و زنجان پانزده فرسنگ و میان آن و قزوین دوازده فرسنگ است و عده ٔ بسیاری از علما و فقهای مالکیه منسوب بدان شهرند و آنان بر رأی مالک بن انس بودند و از آنان است : ابوبکر محمدبن عبداﷲبن محمدبن صالح بن عمربن حفص بن عمربن مصعب بن الزبیر مالکی فقیه که از ابن عروبه ٔ حرانی و محمدبن عمر باغندی و محمدبن حسین اشنانی و عبداﷲبن زیدان کوفی و ابوبکربن ابی داودو دیگران روایت کند و او را تصانیفی است در مذهب مالک و مقدم اصحاب مالک است بزمان خویش . و هم یاقوت گوید: فتح ابهر در سال ۲۴ از هجرت به ایام عثمان بن عفان بود و در این وقت مغیرةبن شعبه والی کوفه بود و جریربن عبداﷲ بجلی حکومت همدان داشت و برأبن عازب ولایت ری داشت عثمان جیشی بمدد براء فرستاد و او بغزاء ابهر شد و حنظلةبن زید الخیل با او بود و او در پشت حصار منیع ابهر لشکرگاه کرد و گویند که این حصن را شاپور ذوالاکتاف کرده است چون براء بدانجا فرود آمد مردم حصار با وی بجنگ برخاستند و جنگ چندین روز بکشید سپس امان خواستند و براء آنان را به آن شروط که حذیقةبن الیمان به اهل نهاوند امان داده بود زنهار داد.

در نزهةالقلوب آمده است : در آنجا قلعه ای گلین است که دارای بن دارای کیانی ساخته و بر آن قلعه قلعه ای دیگربهاءالدین حیدر از نسل اتابک نوشتکین شیرگیر سلجوقی ساخت و به حیدریه موسوم گردید و باروی آن شهر ۵۵۰۰ گام است هوایش سرد است و آبش از رودخانه ای که بنام همان شهر موسوم است و از حدود سلطانیه برمیخیزد و در ولایت قزوین میریزد و میوه ٔ آنجا بسیار است و از میوه‌های آن امرود، سختیان ؟ و آلوی ابوعلی نیکوست مردم آنجا سفیدچهر و شافعی مذهب اند و بر ظاهر آن مزار شیخ ابوبکر طاهران ابهری است ولایتش بیست و پنج پاره دیه است حقوق دیوانی شهرهاء ولایتش یک تومان و چهارهزار دینار است . و صاحب مرآت البلدان گوید: ابهر در شصت هزارزرعی غربی قزوین و چهل هزار ذرعی شرقی سلطانیه واقعاست و در ربع فرسنگی شهر قلعه ٔ خرابه ای است موسوم به دارا و در بعض کتب نوشته اند خانه‌های ابهر از خانه‌های اغلب شهرها بهتر ساخته شده . باغات باصفا بسیار دارد ابهررود از وسط شهر عبور می‌کند از آثار قدیم مسجدی در ابهر باقی است . عرض شمالی ۳۶ درجه و ۲۰ دقیقه وطول شرقی ۴۵ درجه و ۴۲ دقیقه و در بعض جغرافیاهای کهن فرانسه آمده است که ابهر کمتر از ۱۱۰۰ خانه ٔ عالی ندارد. این شهر در زمان ساسانیان حصاری عظیم داشته است.

مسجد جامع ابهر

مسجد جامع ابهر [ م ِ ع ِ اَ هََ ] (اِخ ) مسجد جامع ابهر. مؤلف مرآت البلدان آرد: این مسجد در سنه ٔ ۸۸۸ هَ . ق . ساخته شده است، و دو در دارد: یکی طرف مشرق و دیگری طرف مغرب . صحن آن هشت ذرع، عرض و دوازده ذرع طول دارد و حوض عمیقی دارد که مخروبه است . مقصوره و ایوان سمت جنوب مسجد واقع و دو منار کاشی در دو گوشه ٔ ایوان ساخته شده و دوشبستان آن در سمت مشرق و مغرب ایوان واقع شده است . تاریخ بنا و بانی اولی مسجد در سنگ مرمری نوشته شده ولی نام بانی و تاریخ بنا محو شده است . گویند یکی از امراء صفویه آن را تعمیر کرده و عبداﷲ میرزا پسر فتحعلی شاه نیز آن را تعمیر کرده است . این مسجد دو محله ٔ ابهر را از هم جدا می‌کند و خود آن در محله ٔ قدیم در مشرق قصبه واقع شده است . (از مرآت البلدان ج ۴ ص ۹۶).

شهرها و بخش‌ها

• بخش مرکزی شهرستان ابهر
  • دهستان ابهررود
  • دهستان حومه (ابهر)
  • دهستان دره سجین
  • دهستان دولت آباد
  • دهستان صائین قلعه
  • دهیستان حیدر آباد شریف آباد
  • دهستان اَهک