قراملک
قَرامَلِک یا قَره مَلیک (آذری: لاتین. Qara məlik، کریل.ГАРАМƏЛИК) — یکی از مناطق تاریخی و کهن شهر تبریز است.
این محله از سمت شمال به آجی چای از غرب به دشت تبریز و از جنوب به رواسان و کوی کارمندان راه آهن و از شرق به محله حکماباد و شنب غازان منتهی شده‌است. این محله در انتهای غربی تبریز و در داخل جلگه تبریز کنار آجی چای (تلخه رود) واقع شده است. مسجد جامع قراملک و امام حسین (ع) و صاحب الزمان (عج) از مهم‌ترین مساجد در میان مساجد ده‌گانهٔ محلهٔ قراملک است.
در عهد ناصرالدین شاه باروهای شهر بکلی از بین رفت... بدین جهت قسمتی از شهر که موسوم بقلعه (شامل محلات: چارمنار، سرخاب، دوه‌چی، ویجویه [ عامیانه : ورجی ]، مهادمهین [ عامیانه : میارمیار ]، نوبر، مقصودیه و غیره) بود اکنون از قسمت بیرون حصار (محلات : اهراب : [ عامیانه : لیلاوا ]، چرنداب، خیابان، باغمیشه... الخ) جدا نیست و همچنین قصبات حومه ٔ قدیم واقع در سمت مغرب شهر (امیرخیز، چوست دوزان، [ عامیانه هکماوار ]، قراملک، قره آغاج، آخونی، کوچه‌باغ، خطیب) و مارالان (واقع در سمت جنوب شرقی) بشهر ملحق شده‌است و شهر از سمت غرب و جنوب غربی توسعه پیدامیکند...
به همین سبب در حال حاضر نیز معمول است که پا به سن گذاشته‌ها فقط قسمت بازار و داخل قلعه را شهر میخوانند. همانطور که ذکر شد قراملک به همراه خطیب و شنب غازان تا قبل حکومت ناصرالدین‌شاه قاجار جزو قصبات حومه تبریز به حساب می آمدند به همین جهت این مناطق نسبت به دیگر محلات مرکزی تبریز تاریخ مستقلی را دارا میباشند.
درباره قدمت این منطقه اطلاعی بیشتری در دست نیست اما با توجه به داستانهای روایت شده از عاشیق ها قدمت این منطقه به دوران حکومت اتابکان آذربایجان مربوط میشود. لازم به ذکر میباشد با توجه به چارداق‌های با طرح بخصوص و منحصر بفرد گنبدی شکل بجا مانده در اراضی کشاورزی قراملک که جزو ابتدایی‌ترین خانه‌های بشریت میباشد این منطقه حرفهای زیادی درباره قدمت خود دارد که مجال کارشناسی زیادی را میطلبد.
در جریان انقلاب مشروطه، این محله از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین محله‌های شهر بوده و شجاع نظام مرندی شجاع الدوله که از طرف محمدعلی‌شاه قاجار مأمور به سرکوب جنبش مشروطه می شود به همراه کردها در این محله اردو میزنند که بعد ها این محل پس از ترک لشکر استبداد با خاطره ای بد به نام آنها با "کؤردلر کؤچه سی" برای نسل آینده به یادگار ماند با این حال تاریخ شاهد کمک اهالی به سردار مجاهد مرحوم ستارخان بوده است. میدان اصلی و قدیمی قراملک در مرکز محله، مقابل مسجد جامع قراملک با نام میدان حسینیه است که از دیرباز کانون خرید و فروش محصولات کشاورزان بوده است. لهجه اهالی قراملک از لهجه قدیمی تبریز تبعیت میکند.
محلهٔ قراملک در حوزهٔ استحفاظی شهرداری منطقه شش تبریز قرار گرفته‌است.
وجه تسمیه
بعضی اهالی قراملک علت نام گذاری این محله را به اصلی و کرم مربوط میدانند. چرا که نام پدر اصلی یا آسلی (مریم) قاراملیک بوده‌است و چون قاراملیک خود در منطقه کنونی قراملک سکنا داشته‌است این منطقه به این نام نامیده شده‌است.
از لحاظ لغوی قاراملیک کلمه‌ای است ترکی که از دو واژهٔ (قارا+ملیک) تبدیل شده‌است.
قارا یا قره یا قرا در ترکی به معنای سیاه میباشد؛ اما این واژه وقتی برای اشخاص و یا مناطق بکار برده میشود نماد بزرگی یا صفت بد بودن این اشخاص یا مناطق را نشان میدهد و همچین ترکها همیشه چهار رنگ قیزیل، قارا (قره یا قرا)، آق، گوی را برای افراد یا مناطق به منزله نماد بکار برده‌اند (رودخانه قزل‌اوزن، گؤی مسجید، قره ملک، قره آغاج، تپه آق بلاق، شهرستان آق‌سو) چنانکه در کلمات (قره باغ، قره داغ، قره آغاج، قره ملیک، قره چمن، قره سو، قره داش و...) مراد بزرگی بوده‌است نه رنگ سیاه (مثلاً قره باغ بخاطر بزرگی باغ به این نام نامگذاری شده و سیاهی باغ اصلاً معنی ندارد) «مَلِک» (məlek) هم واژه‌ایست عربی که به معنی شاه میباشد که در زبان ترکی نیز با تبدیل کسره زیر حرف «ل» به «ی» «ملیک» (məlik) به همان معنی شاه و سرور وکلا بزرگ مردم بکار برده میشود مانند: ملک الشعرا به معنی سرور شعرا یا ملک التجار به معنی سرور و شاه تاجران. معنی این واژه با ترکیب قارا+ملیک میشود: شاه بزرگ
قاراملیک هم با دو به مرور زمان در زبان عامیانه مردم ترک‌زبان تبریز به قره ملیک و بعدها با گویش فارسی به قره ملک – قراملک تبدیل شده‌است.
پاشا افندیئو در کتاب آذربایجان شفاهی خلق ادبیاتی مینویسد: در زمان حکومت اتابکان آذربایجان پهلوانی جوان، فقیر و سیه چرده از تبریز طبق رسم آنزمانه در کشتی‌های معروف شاهزاده جهان پهلوان به اصرار مادر پیرش شرکت کرده و در دید حیرت زدهٔ مردم موفق میشود پشت پسر جهان پهلوان را سه بار بر زمین زده و بر پهلوان اتابکان غالب میشود این موفقیت چنان مردم تبریز را حیرت زده میکند که این پهلوان زبان زد عام و خاص میشود و بدنبال این شهرت مردان حکومتی با وی دشمنی میکنند و این ماجرا با حمله طغرل سلجوقی به تبریز مصادف میشود و دفاع جانانه و غیرتمندانه قاراملیک از تبریز و کشته شدنش در راه وطن مادری خویش در تاریخ قهرمانان ملی ثبت میشود. از آنزمان مردم تبریز نام این محله از شهر تبریز را با نام آن قهرمان ملی، قاراملیک نامیدند.
مکانهای تاریخی
این مناطق (قراملک-شام قازان) بعلت دوری از مرکز شهر همیشه مورد کم لطفی مسؤلین بوده و هست و مکانهای مقدس و تاریخی این مناطق دستخوش نابودی قرار گرفته‌اند. چنانکه در محله شام قازان و قراملک دیگر خبری از آثار تاریخی نمیباشد. تنها اثر تاریخی بجا مانده این مناطق مسجد جامع قراملک میباشد که بجا مانده از دوران صفوی میباشد. یکی دیگر از مکانهای مقدس برای اهالی مقبره پیرحسن در کنار کنارگذرغرب تبریز واقع در اراضی کشاورزی قراملک میباشد که با بی توجهی مسولین در حال نابودی میباشد! قراملک افتخار گذر جاده ابریشم را نیز از خود داشته‌است و خیابان وحدت امروزی همان جاده ابریشم باستانی میباشد و در کنار این جاده کاروانسراهایی که امروزه بجز اسامی خالی دیگر آثاری از آنها باقی نمانده‌است. باغات قراملک در کنار دیگر باغات محلات دیگر روزگاری تبریز را به شهر باغات معروف کرده بودند که امروزه دیگر به مدد کارخانجات خبری از سرسبزی نیست و بودجه‌ای را که هر کارخانه صنعتی میبایست برای آلودگی محیط زیست به درختکاری و ایجاد پارکها و باغات جدید بپردازد به دست فراموشی سپرده شده و مناطق سرسبز تبریز تبدیل به مناطق سیاه ماشینی و صنعتی شده‌است.
کوی ها
فهرست کوی‌های محلهٔ قراملک:
- آشاغی کؤچه
- خلفلر
- میدان
- خانه های سازمانی ماشین‌سازی (کوی شهید بهشتی)
- دوققولو باغی (خیابان پیروزی)
- خشتان باغی (خیابان تلاش)
- آیدین
ماشین‌سازی تبریز نماد قراملک
محله قراملک بعد از سال ۱۳۵۰ با ایجاد کارخانه بزرگ ماشین‌سازی تبریز تبدیل به منطقه‌ای با سه کاربری مسکونی و صنعتی و بعدها آکادمیک شد. بدنبال ماشین سازی سیل کارخانجات زیادی از قبیل ایدم، موتوژن، صنایع پمپ‌سازی ایران، کمپروسورسازی تبریز، لیفتراک سازی سهند، چرخشگر، بنیان دیزل، شهرک فناوری خودرو و...بسوی این منطقه سرازیر شدند و بدنبال ایجاد صنعت بعضی از این شرکتها با خود دانشگاه جامع علمی کاربردی را نیز راه اندازی کردند و این منطقه را تبدیل به قطب صنعتی-دانشگاهی تبریز نمودند. اما با این حال شرکت ماشین‌سازی تبریز دیگر در سطح شهر تبدیل به نماد این محله شده‌است و مجسمه کار و اندیشه اثر بهروز حشمت در وسط میدان ماشین سازی نماد محله قراملک می باشد.
 |
تلخه رود | |
||
| شهرک امام خمینی |  |
|||
 قراملک  |
||||
 |
||||
| شنب غازان | راه آهن تبریز | رواسان |
منابع
- ائل قهرمانلاری خلق ادبیاتیندا، رستم رستم زاده
- آذربایجان شفاهی خلق ادبیاتی، پاشا افندیئو
- قاراملیک، محمد سعید اردوآبادی
- اهالی قراملک تبریز
- شهرداری منطقهٔ شش تبریز
- اصلی ایله کرم، میرسلامت
- حکماباد، علی عطاييه (نجار اوغلو)
- محلات تبریز
- باغات تبریز
- نام قراملک
- فهرست صنایع تبریز
آمار
وب سایت:
