در اولین اجرای این اپرا حسین‌قلی سارابسکی نقش مجنون، عبدالرحیم فرجف نقش لیلی را ایفا کردند. حسین آرابلینسکی کارگردانی اپرا و عبدل آهوردیف رهبری اپرا را بر عهده داشتند و خود حاجی‌بیف در آن شب نوازنده ویولن بود.

این اپرا از زمان نخستین نمایش تاکنون، بیش از ۲۰۰۰۰ بار در تئاتر اپرا و باله دولتی آذربایجان و همچنین در کشورهای دیگری همچون روسیه، اوکراین، ایران، ترکیه، گرجستان، ازبکستان و ترکمنستان اجرا شده‌است.

منابع

 اجرای اپرا به رهبری سویل هاجیوا

• اشعار اپرا

 

تمبر یادبود نودمین سال آرشین مال آلان - ۲۰۰۳ آذربایجان

آرشین مال آلان (به ترکی آذربایجانی: Arşın Mal Alan) (قواره‌فروش) از داستان‌های فرهنگ آذربایجانی است که در سال ۱۹۱۳ میلادی توسط اوزیر حاجی‌بیف موسیقی‌دان شهیر آذری بصورت اپرای کوچک (Operetta) در دو پرده تهیه شده‌است. اولین بار این اپرا در ۲۵ اکتبر ۱۹۱۳ در تئاتر تقی‌یف آذربایجان اجرا شده‌است. در سال ۲۰۱۳ صدمین سالگرد این اپرا توسط یونسکو جشن گرفته‌می‌شود.

داستان

«عسگر» که یک تاجر ثروتمند است که برخلاف رسم روزگار می‌خواهد همسر آینده‌اش را خود انتخاب کند؛ بنابراین با مشکلات مربوطه دست به گریبان می‌شود. عسگر که دارای عقاید روشنفکرانه و مدرن است به توصیه دوست خود (سلیمان) تغییر قیافه داده خود را بصورت یک پارچه فروش دوره گرد در می‌آورد تا به این روش بتواند با فروش پارچه به زنان، همسر مورد علاقه خود را پیدا کند ....

فیلم‌ها

بر اساس این داستان پنج نسخه فیلم تهیه شده‌است که از آنها سه فیلم به زبان آذری، یک فیلم به زبان فارسی و یک فیلم به زبان ارمنی است.

نسخه‌های اول و دوم این اثر در سالهای ۱۹۱۷ و ۱۹۳۷ قبل از انقلاب بلشویک‌ها و پایه گذاری اتحاد جماهیر شوروی تهیه شد. چند ماه پس از نمایش اولین نسخه این فیلم، ترجمه آن در کشورهایی مانند روسیه، ارمنستان، یونان، ایران، انگلستان، فرانسه، ازبکستان و تاجیکستان نیز به نمایش در آمد. نسخه سوم فیلم به دستور استالین در زمان حکومت شوروی سابق و جنگ جهانی دوم تهیه شد که رشید بهبودف در این فیلم نقش عسگر را بازی کرد.

درون‌مایه

موزیکال «آرشین مال آلان» نگاهی انتقادی و طنز گونه به برخی آداب و رسوم اجتماعی قدیم دارد که باعث بوجود آمدن محدودیت در فعالیت اجتماعی زنان و یا برقراری ارتباطات اجتماعی میان زن و مرد می‌شود. حاج بایف پیش از این در «اپرای لیلی و مجنون» (۱۹۰۸) که منجر به تهیه دو فیلم موزیکال دیگر شد نیز چنین تجربه‌ای داشت.

نمایش در ایران

نخستین اپرای کوچک (اپرت) در ایران اپرت آرشین مال آلان بود در سال ۱۲۹۵ توسط گروه هنری هوهانس توماسیان در تهران بر روی صحنه رفت. این اپرت‏ چهار سال قبل از آن برای نخستین بار در باکو اجرا شده بود. نقش‌آفرینان اپرت از میان اعضای «انجمن خیریه زنان ارمنی تهران» انتخاب‏ شدند. اپرت مزبور در ابتدا در مدرسه محله حسن‌آباد، بعدا در محوطه کاخ گلستان‏ و سرانجام در تالار گراند هتل به مورد اجرا گذارده شد.

مدت کوتاهی پس از اجرای فوق، گروه هنری مسیو آبوویان به تهران آمده و در نخستین هفته‌های سال ۱۲۹۶ اپرت آرشین مال آلان را به روی صحنه برد براساس‏ مفاد اعلان منتشره (اعلان شماره ۱) گروه هنری مسیو آبوویان «که به تازگی از روسیه» آمده بود، اپرت آرشین مال ‏آلان را در «سالن گراند هتل به نمایش»گذارد. اپرت مزبور «به زبان ترکی» و همراه با «ساز و موزیک مخصوص به خود» و «در چهار پرده» به نمایش درآمد و در طول یک ماه پس از آن، سه بار دیگر بر روی صحنه رفت.

غنی‌زاده در اواخر سال ۱۹۱۵ میلادی ( ۱۳۳۴ ه‍.ق)، که بحبوحه جنگ جهانی اول بود، به برلین رفت و چندی در تحریر مجله کاوه با تقی‌زاده و دیگر ایرانیان مقیم برلین همکاری کرد و در چاپخانه کاویانی آنجا تصحیح سفرنامه ناصرخسرو، زادالمسافرین، وجه دین، مجموعهٔ رباعیات عمرخیام و کتاب‌های دیگر را به عهده گرفت. پس از پایان جنگ که بعضی از نویسندگان ترک، از جمله سلیمان نظیف و روشنی بیگ مطالب ناروایی برضد ایران انتشار می دادند، غنی‌زاده رسالهٔ مستدل و محکمی به عنوان پاسخ به روشنی بیگ به زبان ترکی نوشت و در برلین منتشر ساخت. غنی‌زاده مدتها در کتابخانهٔ ملی برلین مشغول کار بود و در آنجا از روی مآخذ و منابع موثق دربارهٔ تاریخ آذربایجان مطالعه و تتبع کرد و یادداشت‌های گرانبهایی فراهم آورد که متأسفانه تا آخر عمر فرصت تنظیم آنها را نیافت.

محمود غنی‌زاده پس از چهارده سال دوری از وطن دراواخر بهار سال ۱۳۰۵ شمسی به ایران بازگشت و در آبان ماه آن سال روزنامه سهند را در تبریز تأسیس کرد. غنی‌زاده کمی بعد از روز سی ام بهمن ۱۳۱۳ در تبریز درگذشت.

منابع

• آرین‌پور، یحیی، از صبا تا نیما

 

تیکمه‌داش
تیکمه‌داش
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	آذربایجان شرقی
شهرستان	بستان‌آباد
بخش	تیکمه‌داش
مردم
جمعیت	۲٬۴۶۸ نفر
زبان‌ گفتاری	ترکی آذربایجانی
مذهب	شیعه
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا	۱۹۰۰ متر
آب‌وهوا
میانگین بارش سالانه	۳۸۰ میلی‌متر
اطلاعات شهری

تیکمه‌داش یکی از شهرهای استان آذربایجان شرقی و مرکز بخش تیکمه‌داش شهرستان بستان‌آباد است. این شهر در 16 کیلومتری بستان‌آباد، 61 کیلومتری تبریز و ۹۱ کیلومتری میانه واقع شده‌است. تیکمه‌داش در سال ۱۳۷۶ خورشیدی تبدیل به شهر شده‌است. دوشنبه‌بازار این شهر در سطح منطقه معروف است. خسته‌قاسم که از شاعران مشهور سدهٔ دوازدهم به‌شمار می‌رود، زادهٔ تیکمه‌داش بوده‌است به طوری که خود شاعر چنین می گوید :

  خسته قاسم تیکمه داشلی          گونی غملی گوزی یاشلی  .

جغرافیا

روستاي تيكمه داش شهر تیکمه‌داش در دامنهٔ کوه‌های قارقالان و قلیچ‌قیه قرار گرفته و ۱۹۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد. رود بنوچای از درون و رود بوستکان‌چای از پیرامون آن می‌گذرد. در اطراف تیکمه‌داش چشمه‌های آب‌معدنی بسیاری وجود داشته و نیز غار یاغیشلو در این منطقه واقع شده‌است. حداکثر دمای شهر در تابستان‌ها ۳۰ درجهٔ سانتی‌گراد بالای صفر و حداقل آن در زمستان‌ها ۲۵ درجهٔ سانتی‌گراد زیر صفر است؛ همچنین میانگین بارش سالانه در تیکمه‌داش ۳۸۰ میلی‌متر می‌باشد.

پیشینه

موریتس فون‌کوتسبو در سفرنامهٔ خود در سال ۱۸۱۷، روستای تیکمه‌داش را باعنوان توده‌سنگ خوانده‌است. فریزر در سفرنامه‌اش از روستای تیکمداش و اوژن فلاندن در سفرنامهٔ خویش به روستای تخمه‌داغ در میان روستاهای حاج‌آقا و قره‌چمن اشاره کرده‌است. در اواخر دورهٔ قاجار، این روستا یکی از منزلگاه‌های پادشاهان در سفر به خارج از کشور بوده‌است؛ به‌گونه‌ای که مظفرالدین شاه در جریان یکی از این سفرها به روستای تیکمه‌داش در ۱۸ کیلومتری حاج‌آقا و ۳۰ کیلومتری قره‌چمن اشاره داشته‌است.

ناحيه صنعتي تيكمه داش

ناحيه صنعتي تيكمه داش در سال 74 در زمين حدوداً 17 هكتار كه از طرف اهالي بطور رايگان در اختيار جهاد كشاورزي قرار گرفته و پيشرفت فيزيكي ناحيه آن در فاز اول 71 درصد بوده است كه عبارتند از:

1 ـ نقشه برداري –خيابان كشي – جدول گذاري – خاك برداري

2 ـ تير گزاري – سيم كشي محوطه ناحيه – نصب ترانس برق در روشنائي معابر

3 ـ حفره چاه نيمه عميق – احداث موتور خانه – احداث منبع 200 متر مكعبي

4 ـ احداث نگهباني - پل ورودي – جدول چيني وسط بلوار

5 ـ اخذسند مادر ناحيه صنعتي همش دروغ هست کیرم تو این شهرداری تیکمداش اصغری رو باید اشغالچی میکردن نه شهرداری

براي ناحيه صنعتي 36 واحد توليدي جهت استقرار پيش بيني گرديده است 3 واحد تخته سه لائي با ظرفيت 300 متر مكعب در سال و با اشتغال 11 نفر و ظرف يكبار مصرف با ظرفيت 130 تن در سال و اشتغال 6 نفر و توليد مرباي هويج با ظرفيت 300 تن در سال و اشتغال 10 – 15 نفر به بهره برداري رسيده است.

همچنين 7 واحد پلاستيك تزريقي – ظروف يكبار مصرف – انواع پلاستيك تزريقي و بادي – ريخته گري گياهان داروئي كنسرو مرغ – در حال ساخت و ساز مي باشند كه به غير از مورد سوم كه جواز تأسيس خود را از صنايع استان دريافت نموده است بقيه طرحها در ليست جواز تأسيس صادره شهرستان بستان آباد درج شده است. تعداد كارخانجات حوزه استحفاظي بيس از 70 واحد می باشد.

جمعیت

جمعیت شهر تیکمه‌داش برپایهٔ سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ خورشیدی، بالغ بر ۲٬۴۶۸ نفر بوده که از این تعداد، ۱٬۲۷۰ نفر مرد و ۱٬۱۹۸ نفر زن بوده‌اند؛ هم‌چنین شمار خانوارهای ساکن این شهر، ۶۳۳ خانوار بوده‌است. از لحاظ میزان سواد نیز ۱٬۷۴۱ نفر از ساکنان تیکمه‌داش را افراد باسواد و ۴۶۳ نفر را افراد بی‌سواد تشکیل می‌دهند

منابع

همش دروغ هست کیرم تو این شهرداری تیکمداش اصغری رو باید اشغالچی میکردن نه شهرداری

== جستارهای وابسته ==همش دروغ هست کیرم تو این شهرداری تیکمداش اصغری رو باید اشغالچی میکردن نه شهرداری

• جمعیت شهرهای استان آذربایجان شرقی

• تصویری از کاروان‌سرای تیکمه‌داش

 

ایواوغلی
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	آذربایجان غربی
شهرستان	خوی
بخش	ایواوغلی
مردم
جمعیت	۳٬۲۸۲
زبان‌ گفتاری	ترکی آذربایجانی
مذهب	مسلمان شیعه
اطلاعات شهری
پیش‌شماره تلفنی	۰۴۶۲۷

ایواوغلی یکی از شهرهای استان آذربایجان غربی ایران است. این شهر مرکز بخش ایواوغلی در شهرستان خوی است. بر پایه سرشماری سال ۱۳۸۵، جمعیت این شهر برابر با ۳٬۲۸۲ نفر بوده است

این شهر دارای دو دهستان به نام‌های ایواوغلی و ولدیان است.

ایواوغلی در نزدیکی سه‌راهی به همین نام قراردارد. در ایواوغلی تاکستان‌های فراوانی وجود دارد. در حال حاضر جاده ترانزیتی ایران اروپا از کنار این شهر می‌گذرد.

مشاهیر

محمد ایواوغلی (س یازدهم ق)، مذهب، خطاط و شاعر. از اهالی ایواوغلی، و از قورچیان سلطان حمزه میرزا (م ۱۰۶۹ ق)، نوادهٔ شاه طهماسب، بود. در خوشنویسی و تذهیب و طلاکاری مهارت داشت و بیشترین کارهای این هنرمند، تذهیب و تزیین و حاشیه‌بندی قطعات و نسخه‌های خطی بود و چون در صنعت شعر نیز دست داشت، اغلب سروده‌های خود و سایر شاعران را تذهیب می‌کرد. وی اشعار ترکی و فارسی را خوب می‌سرود. از آثار او می توان دیوان شعر منسوب به او را نام برد.

حیدربیک ایواوغلی صاحب مجمع الانشاء نگهداری در موزه بریتانیا.

اماکن

بزرگترین و زیباترین مسجد بین راهی کشور در ایواوغلی خوی قرار دارد و بلااستفاده مانده است. نبود برخی امکانات از جمله آب لوله کشی و نداشتن متولی مسوول باعث تعطیلی این مکان مذهبی شده است. این مسجد در مسیر جاده ترانزیت ایران به اروپا واقع شده و روزانه هزاران خودرو ومسافر از این مسیر تردد کرده و شاهد تعطیلی این مسجد هستند. مسجد ایواوغلی در سه راهی خوی، ماکو و تبریز واقع شده و روزانه هزاران نفر از مسافران داخلی و خارجی از این مسیر به طرف ترکیه و اروپا و داخل کشور تردد می‌کنند.

از سال و محل مرگ او اطلاعی نیست. به گفتهٔ بعضی تذکره‌نویسان در ۱۷ ربیع‌الاول ۱۰۶۰ قمری، روز تولد محمد بن عبدالله، طرزی در نجف بوده‌است. گویا سفری به روم و ممالک فرنگ هم کرده‌است.

از آن‌جا که شاه عباس دوم محضر و شعر طرزی را دوست داشت و سفرهای شاعر شاه را از نکته‏گویی و همدمی وی محروم می‏کرد، سرانجام، پای او را به زنجیر زناشویی ببست. خود گوید:

دربارهٔ منش و اعتقاد طرزی آن‌چه بیش از همه آشکار است دل‏بستگی وی به اهل بیت و علی بن ابی‌طالب است. چنان که گفته:

طرزی تخلّص خود را از طرز و شیوهٔ نوینی که خود ابداع کرده بود برگرفته و همواره بدان طرز می‏بالیده‌است:

یا:

طرز شعر

طرزی مبتکر طرزی نوین در سخن‌سرایی بود. بدیعه‌گو و ظرافت‌جو بود و در اشعار خود مصادر و ترکیب‌های جعلی به‌کار می‌برد. در برخورد نخست با شعر و شیوهٔ طرزی، خواننده کمی احساس غریبی می‏کند و حتی ممکن است شعر را نامفهوم و شاعر را ناچیره انگارد؛ اما پس از انس و اُخت‌شدن، معلوم می‏شود که شاعر، با چیرگی و در عین حال با قانونمندی اقدام به ساختن مصدرهای ساختگی و صیغه‏های جعلی می‏کند. چنان که خودش گفته:

این طرزِ نو عبارت است از ساختنِ فعل از نام کسان و جای‏ها، اسم عام، متعدّی‌کردنِ فعل لازم و به تعبیری ساختنِ فعل منحوت.

انتشار آثار

دیوان کامل طرزی افشار به همت محمد تمدن در سال ۱۳۰۹ خورشیدی به چاپ رسید و در سال ۱۳۳۸ تجدید چاپ گردید.

نمونه شعر

منابع

• انزابی‌نژاد، رضا. «طرزی افشار شاعری یگانه، شیوه‌ای یگانه». نامهٔ فرهنگستان، ش. ۱۵ (تابستان ۱۳۷۹): ۹۶-۱۰۳. 
• «طرزی افشار». پورتال جامع آذربایجان غربی، ۲۶ اردی‌بهشت ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ خرداد ۱۳۹۱. 
• «طرزی افشار». پایگاه آفتاب، ۲۲ شهریور ۱۳۸۵. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ خرداد ۱۳۹۱. 
• محدث‌زاده، حسین و حبیب‌الله عباسی. مینا احمدیان. اثرآفرینان: زندگی‌نامهٔ نام‌آوران فرهنگی ایران (از آغاز تا ۱۳۰۰ شمسی). ویرایش ۲. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۸۴. شابک ‎۹۶۴-۶۲۷۸-۲۹-۹.