درهٔ گورمه
میراث جهانی یونسکو
اطلاعات اثر
کشور	ترکیه
نوع	ترکیبی
معیار ثبت	i, iii, v, vii
شمارهٔ ثبت	۳۵۷
منطقه	اروپا
تاریخچه
تاریخچهٔ ثبت	۱۹۸۵ (طی نشست نامشخص)

درهٔ گورمه و پناه‌گاه‌های ساخته شده در صخره‌های آن، آثاری به جای مانده از زیست‌گاه‌ها، خانه‌ها و روستاهای مردم غارنشین و شهرهای زیرزمینی دوران Iconoclasitic است. درهٔ گورمه در سال ۱۹۸۵ به فهرست میراث جهانی یونسکو در ترکیه اضافه شده‌است.

نگارخانه

 

چُگور، چوگور یا قُپوز سازی است از خانوادهٔ سازهای زهی مقید از ردهٔ تنبور که به آن دوتار نیز می‌گویند. چگور مرکب از یک قطعه چوب مجوف بر شکل عودی کوچک است که دارای پنج وتر می‌باشد

ساختمان این ساز از یک کاسه طنینی گلابی شکل و دسته‌ای مانند دسته تنبور تشکیل می‌شود. کاسه اش از سه‌تار بزرگ‌تر است. نوعی از چگور، دو تار فلزی دارد و به همین سبب به آن دوتار نیز می‌گویند.

نواختن این ساز هنوز هم میان ترکمانان و اهالی آذربایجان ایران رایج است. نیز (دوتار و تنبور). چگور رایج در جمهوری آذربایجان و نواحی ترک‌نشین ایران، معمولاً نُه‌سیمه است و نسبتاً از دوتار و تنبور بزرگ‌تر است.

چگور نزد عاشیق‌ها در آذربایجان قُپوز (و ساز) نامیده می‌شود و سازی شبیه باغلاما است.

تفاوت چگور معمول در منطقه همدان با قوپوز یا ساز عاشیق‌های مناطق دیگر آذربایجان و سازهای مشابه ترکیه‌ای (چؤگؤر، باغلاما، تامبورا و دیوان) در کوک سیمها و تعداد و فواصل پرده‌هاست؛ همچنین سازهای مذکور در شکل و اندازهٔ کاسه و صفحه تفاوتی اندک با هم دارند.

کوک چگور رایج در بین ترکهای همدان

• چؤگؤر یا چگور مورد استفاده در مناطق ترک نشین همدان معمولاً نه سیمه است و به طور معمول درحالت دست باز، سه سیم پایین چوگور کوک re و شش سیم بالا کوک do دارند.
• گونهٔ دیگر از کوک چوگور هم به همین صورت است؛ جز اینکه سیم چهارم  کوک sol می‌گیرد. این کوک، زارِنجی نام دارد و کاربرد آن در مقایسه با کوک پیشین، کمتر است.

• در گذشته گونه‌ای کوک به نام زنگ شتر رایج بود که امروزه تقریباً به فراموشی سپرده شده است.

• برای اجرای مقامهای شبیه به دستگاه ماهور (یا راست‌پنجگاه همچون کوراوغلو) بهتر است سیم زارنجی (سیم چهارم) را فا کوک کرد.

• برای اجرای سه گاه ترکی بهتر است سیم زارنجی (سیم چهارم) را می کوک کرد.

پرده بندی چگور همدان

به طور معمول چگور دارای یازده الی سیزده پرده است؛ اما نوازندگان حرفه‌ای این ساز گاه چندین پرده روی صفحه چگور تعبیه می‌کنند (با نواری باریک از جنس حصیر یا نخ پلاستیکی). معمولاً غیر از پرده اول چگور که ربع پرده یا اصطلاحاً کرن است، بقیه پرده‌ها یا اصلی است یا نیم‌پرده.

پرده‌هایی که در نواختن اغلب مقامها و نغمه‌های ترکی به کار می‌رود، عبارت است از اول، سوم، پنجم، هفتم، هشتم و دهم.

چوگورنوازان در اجرای برخی از مقامها با انگشت شست بر سیمهای واخوان (شش سیم بالا) پرده‌گیری می‌کنند (عاشیقهای آذربایجان و به‌خصوص اوزانهای ترکیه در استفاده از سیمهای چهارم به بعد مهارت بیشتری دارند).

از تکنیکهای نواختن چگور می‌توان به نواختن سرانگشت سوم یا چهارم دست راست بر صفحه چگور اشاره کرد که در بین نوازندگان سازهای خانواده باغلاما در کشور ترکیه نیز مرسوم است. در پرده‌گیری نیز در حالت نزولی دست چپ بر دسته ساز، نوازنده معمولاً با انگشت سوم بر پرده la کرن پس از پرده la وsol بمل پس از پرده sol اشاره می‌کند. این فن در نواختن کمانچه محلی نیز کاربرد دارد.

منابع

• موسیقی شمال استان همدان
• دوتار

بَخشی (در ترکمنی: باغشی: Bagşy) لقبی است که به برخی از نوازندگان دوتار در شمال خراسان و ترکمن‌صحرا داده می‌شود. بخشی‌ها نوازندگان دوتار، آوازخوان، داستانگو، سراینده و سازندهٔ ساز (دوتار) هستند. اصلی‌ترین مراکز بخشی‌ها قوچان، بجنورد و شیروان است.

بخشی‌ها روایتگران فرهنگ شفاهی این منطقه از ایران هستند و از احترام و جایگاه ویژه‌ای برخوردارند. بخشی‌ها معمولاً به بداهه‌نوازی و بداهه‌گویی معروف بوده‌اند و توانایی نوازندگی و خوانندگی در مدت زمان طولانی را دارند. از قدیم بخشی‌ها معمولاً در مجلس‌های عروسی و شادی‌ها به هنرمندی می‌پرداختند و اجرای برنامه در مراسم سوگواری مرسوم نبوده‌است.

در روایت عامیانه لقب بخشی این‌گونه تعریف می‌شود: بخشی کسی است که خداوند به او موهبت و مقامی ویژه بخشیده‌است. بنابراین یک بخشی افزون بر اینکه لازم است در نوازندگی چیره‌دست، در خوانندگی خوش‌صدا و در داستانگویی و شعرخوانی مسلط باشد، باید از نظر آگاهی و عرفان به مرحله‌ای برسد که شایسته عنوان بخشی شود.

از دیدگاه هوشنگ جاوید، پژوهشگر موسیقی نواحی ایران، در موسیقی شمال خراسان بخشی‌ها بر چند نوع‌اند که بخشی‌های مذهبی یکی از انواع آنهاست. بخشی حاج قربان سلیمانی بر این اعتقاد بود که یک بخشی نباید به کسی یا چیزی محتاج باشد و باید به تنهایی از عهده تمام مراحل خلق یک اثر برآید

از سرشناس‌ترین بخشی‌های شمال خراسان می‌توان از استاد بزرگ زنده یاد (که استاد اغلب بخشی های بزرگ بود)، استاد بزرگ زنده یاد احمدقلی احمدی که بهترین شاگرد خان محمد قیطاقی بود، استاد زنده یاد حاج قربان سلیمانی، استاد زنده یاد عباسقلی رنجبر، استاد (فرزند و جانشین حاج قربان سلیمانی)، استاد زنده یاد محمدحسین یگانه، استاد زنده یاد ، استاد ، استاد آی‌محمد یوسفی، استاد نام برد. از میان بخشی‌های ترکمن نیز ، خلیفه ، اولیاقلی یگانه و قابل ذکرند.

هالای(به ترکی آذربایجانی: Halay) (به انگلیسی: Yalli) از جمله رقص‌های فولکلوریک قدیمی اهالی آذربایجان است.

 

رقص هالای

هالای نامی کلی است و به رقصهایی اطلاق می‌شود که صرفا با آواز و کف زدن همراهی می‌شوند. این آواز در مراحل اولیه بطور آشکاری نشانگر مشخصات رقص معیشتی بود. "هالای" از محصول سخن می‌گوید، و القا کننده زحمت فراوان و کار بلند مدت است. "هالای" در منطقه آستارا - لنکران و کمی مایل به شمال این منطقه پا به عرضه ظهور نهاده‌است.

منبع

• آذربایجان و رقص‌های دنیا 

مختصات: شرقی′۵۷°۲۲ شمالی′۲۸°۳۶ / ۲۲٫۹۵غرب ۳۶٫۴۶۷جنوب / -۲۲٫۹۵;-۳۶٫۴۶۷ (نقشه)

دریای اژه
مساحت	۲۱۴٬۰۰۰
مجموعه خطوط ساحلی	کیلومتر
متوسط عمق	۳۵۴۳ متر
کشورهای ساحلی	یونان ترکیه

دریای اِژِه از دریاهای دورادور دریای مدیترانه است که میان شبه جزیره یونان و آناتولی جای گرفته‌است. از راه تنگه‌های داردانل و بسفر با دریای مرمره و دریای سیاه می‌پیوندد.

جغرافیا

دریای اژه حدود ۲۱۴۰۰۰ (۸۳۰۰۰ مایل مربع) کیلومتر مربع آب را پوشانده‌است و دارای طول ۶۱۰ کیلومتر و عرض ۳۰۰ کیلومتر می‌باشد. بیشینهٔ عمق دریا ۳۵۴۲ متر در شرق کرت می‌باشد.

افسانه نام دریای اژه

دریای اژه پهنه آبی در پیرامون دریای میانه، بنا به روایات یونانی نام خود را از افسانه زیر یافته‌است.

اروپا نام شاهزاده خانمی فنیقی بود که بهمراه خانواده خویش در حوالی فلسطین زندگی می‌کرد. از سوی دیگر، زئوس خدای خدایان المپ توسط پیشگوئی پرومتئوس دانا که از خدایان المپ بود و از آینده خبر داشت، می‌دانست که دیوان و هیولاهای وحشتناک و در راءس ایشان

بنا به گفته‌های پرومتئوس تنها راه نجات وی فرزندی خواهد بود که از زئوس و یک

بهمین جهت زئوس پس از جستجوهای فراوان برای یافتن همسری مناسب و در خور شاءن خویش، اروپا را انتخاب نمود و از آنجا که می‌دانست اروپا دختری پاکدامن است و هرگز حاضر به برآوردن خواسته وی نمی‌شود، خود را بصورت گاو نر سپید و تنومندی در آورده و بهنگامیکه اروپا بهمراه دیگر دوشیزگان در کناره‌های دریای مدیترانه به بازی مشغول بودند، خویش را بر او عرضه نمود.

 

دید دریای اژه از ماهواره

اروپا بی خبر از همه چیز گاو را جالب یافت و به تغذیه وی پرداخت و سرانجام نیز بر پشت گاو سوار گردید. نره گاو سپید بیدرنگ خود را با سوار بر پشتش به آب دریا زده و از ساحل دور گردید.

فریادهای دختر بینوا و شیونهای همراهان نیز اثری نبخشیدند و گاو همچنان از ساحل دور می‌شد تا پس از گذشتن از آب دریای میانه به کرانه‌های جزیره کرت رسیدند. پس از بیرون رفتن از آب گاو خود را به شکل اصلی خود یعنی زئوس درآورده و قصد خود را بیان نمود.

او به اروپا قول داد که پسرانشان آن جزیره و سرزمین زیبا را بزیر فرمان خود درآورده و چنان خوب و خردمندانه رفتار می‌کنند که دوتن از ایشان پس از مرگ در قلمرو هادس خدای مردگان، قاضی رسیدگی به حال ارواح می‌گردند.

اروپا سرانجام تن به همخوابگی با زئوس داد و از وی دارای پسرانی گردید این سه پسر به نام‌های مینوس، رادامانتوس و مینوس نام داشت.

پس از آنکه زئوس اروپا را ترک نمود او پسرانش همچنان در جزیره کرت باقی ماندند و مینوس پادشاه جزیره گردید. او پس از ازدواج بهمراه همسرش دخترانی داشت ولی دارای پسر نبود.

مینوس از عموی خویش پوسیدون برادر زئوس و رب النوع دریاها خواهش کرد که برای برگزاری جشنی که بمناسبت سالروز پادشاهی او برگزار می‌شود، برایش گاوی سپید و قوی هیکل بفرستد تا او در مراسم جشن برای پوسیدون قربانی کند و بدینوسیله به کسانیکه در صدد پائین کشیدنش از تخت شاهی بودند هشدار دهد و ایشان را بترساند و هم توسط آن یاد رب النوع دریاها را گرامی داشته باشد.

بهمین منظور پوسیدون نره گاو سپید و زیبائی از دریا بیرون فرستاد. شاه مینوس گاو را با خود به محل اقامت خویش برده اما گاو را برای جفت گیری کردن و اصلاح نژاد دامهای خود مناسبتر یافت تا قربانی کردن برای پوسیدون. بنابراین به جای گاو سپید قوی هیکل گاو سپید دیگری را قربانی نمود.

پوسیدون رب النوع دریا از این عمل مینوس خشمناک گردید و مینوس را نفرین کرد که پیوسته از گاو در عذاب روحی باشد. همسر مینوس پاسیفائه نام داشت. پاسیفائه که از سرگذشت مادرشوهر خویش خبر داشت، پنداشت که این گاو نر همان زئوس است که هنوز در پی بدست آوردن فرزند مورد نظر خویش می‌باشد و تنها از روی احتیاط و پنهان کاری است که به هیبت گاو درآمده، بنابراین دل در گرو گاو بست.

 

دریای اژه.

از آنجا که گاو هیبت بدل نمی‌کرد، لاجرم پاسیفائه به سراغ دایدالوس، صنعتگر و مخترع ماهر رفت و از او درخواست کمک نمود. دایدالوس قالب گاو ماده‌ای را که در زیر آن چرخهائی نصب نموده بودند، برای پاسیفائه درست کرد و روی آن را پوست گاو ماده‌ای کشید. پاسیفائه بدرون آن درآمد و قالب را بسوی مرغزاری که گاوسپید در آن مشغول چرا کردن بود، هل دادند. بدینوسیله گاو نر با پاسیفائه جفت گیری کرد. پس از نه ماه که پاسیفائه وضع حمل نمود، حیوان عجیبی بدنیا آمد که تن آدمی و سرگاو داشت و مایناتور نامیده می‌شد و بسیار وحشی و نا آرام بود و به هیچ چیز و هیچ کس رحم نمی‌کرد.

مینوس قصد کشتن او را داشت که آریادنه دختر مینوس و خواهر مایناتور نزد پدر بوساطت برخاست و او را از مرگ رهانید اما شاه مینوس که از دیدن این موجود عذاب می‌کشید، مایناتور را در نزدیکی خویش نمی‌خواست.

بازهم دایدالوس خردمند به چاره جوئی پرداخت و به شاه مینوس قول داد که دالان بسیار تاریک و پر پیچ و تو در توئی در کنار قصر بسازد که هیچکس نتواند در آن راه خروج را پیدا کند و بیرون بیاید. پس از ساختن

پس از مدتی میان شاه مینوس کرتی و شاه آیگیوس پادشاه آتن جنگ سختی درگرفت که در آن آتنیها بازنده شدند و متقبل گردیدند که بعنوان غرامت جنگی، قربانی سالانه مایناتور را فراهم آورند. پس از چند سال پرداخت غرامت از سوی آتنیها، تسئوس پسر آیگیوس که در این میان بزرگتر شده بود، به پدر خود گفت که حاضر به پذیرش این بدنامی نمی‌باشد که قربانیها هر ساله فقط از میان مردم عادی انتخاب گردند و از همینرو او که پسر پادشاه می‌باشد بعنوان قربانی همراه دیگران به کرت خواهد رفت و خواهد کوشید که مایناتور را بکشد و بدینوسیله این بلا را از سر آتنیها دور سازد.

شاه آیگیوس پس از امتناع فراوان، عاقبت در برابر خواسته پسر راه به جائی نبرده و رضایت داد که پسرش را با دیگر قربانیان بلا، روانه کرت کند. روز پدرود آیگیوس غمگینانه به پسرش گفت که این کشتی که تو بر آن سوار می‌شوی، بادبانهای سیاه به نشان سوگواری دارد. اگر روزیکه که کشتی باز می‌گردد، تو به هدف خود رسیده بودی و در میان کشتی جای داشتی، بادبانهای سپید برافراز تا من از دور بدانم که تو سالم مانده‌ای وگرنه میدانم که تو هم طعمه مایناتور گردیده‌ای.

پس از ورود کشتی آتنی به جزیره کرت، آریادنه شاهزاده خانم کرتی و دختر مینوس پادشاه آنجا تسئوس را در میان قربانیان دید و بدو دل باخت مخصوصا وقتیکه از نسب او نیز آگاه شد. فکر اینکه چه سرنوشت شومی در انتظار تسئوس می‌باشد، آریادنه را به اندوه عمیقی فرو برد و سرانجام وادارش نمود تا نقشه‌ای طرح نماید.

شب پیش از روز قربانی کردن آتنیها، آریادنه به سراغ تسئوس رفت و به او گفت فردا درخواست کن که ابتدا تو را پیش از دیگران به درون دالان بفرستند و اگر بتوانی این کلاف نخ را پنهانی با خود ببری کار تو آسان می‌گردد. هنگامیکه وارد دالان شدی سر نخ را به در دالان ببند و در حال پیش رفتن به جلو، کلاف را شل کن تا نخ بر کف دالانها بخوابد و بهنگام برگشتن نشانه راه بازگشتت بطرف بیرون باشد. من برایت سلاحهای لازم را پیش از ورود به دالان فراهم می‌نمایم و پشت در دالان می‌گذارم. نیمه شب فردا هم من پشت در دالان منتظر تو خواهم بود تا اگر موفق به کشتن مایناتور گردیده بودی، در را برویت بگشایم، به شرط آنکه به هنگام رفتن مرا نیز با خود ببری زیرا که اگر پدرم بفهمد که من تو را یاری داده‌ام معلوم نیست که چه بلائی بر سرم بیاورد.

تسئوس پذیرفت و به همانگونه رفتار نمود و موفق به کشتن مایناتور گردید. پس از بازگشت از دالان هزار پیچ تو در تو، آریادنه را برداشته و به همراه دیگران پنهانی راهی آتن گردید.

در میان راه برای استراحت و فراهم نمودن توشه راه در جزیره زیبای دیونوسوس یکی از خدایان المپ بود، پیاده شدند. از قضای روزگار دیونوسوس در همان زمان جشنی بر روی جزیره برپا کرده بود و با دیگران مشغول عیش و نوش بود. آریادنه نیز در جنگل انبوه و دور از دیگران به گردش پرداخت.

دیونوسوس او را دید و دل بدو باخت و وی را بخواب جادو فرو برد. آریادنه چون از خواب بیدار شد، دیگر چیزی از تسئوس و گذشته و آمدنش به ناکسوس بخاطر نداشت و بهمراه دیونوسوس برفت. از طرف دیگر تسئوس سراسر جزیره را برای یافتن دلبر جستجو کرد ولی اثری از آریادنه نیافت و بگمان اینکه او مرده‌است، ناراحت و مغموم بادبان برافراشت و جزیره را بمقصد وطنش ترک نمود و پس از گذشت چند روز به کرانه‌های آتن نزدیک شد، اما همچنان اندوهگین بود بگونه‌ای که پیمان خویش را با پدرش فراموش کرده و رنگ بادبانها را به سپید مبدل ننموده بود.

آیگیوس که از دور بازگشت کشتی را دید و رنگ سیاه بادبانها را مشاهده کرد، بگمان اینکه پسرش تسلیم مرگ شده‌است از شدت غم خود را از بالای باروی دژی که بر صخره‌ای مشرف به دریا قرار داشت، بزیر افگنده و در دم جان بداد.

یونانیان برای زنده نگاهداشتن نام آیگیوس، آبهای میان سرزمین اصلی یونان و آسیای کوچک را دریای آیگه نامیدند و این نام با وجود رفتن و آمدنهای مکرر دیگر اقوام و ملل همانند نام سینوس پرسیکوس یا خلیج پارس و یا دریای کاسپین تا به امروز هم حفظ شده‌است. واژه متداوله دریای اژه در زبان ما تلفظ فرانسوی از دریای آیگه یا ایگئوس می‌باشد.

این دریا که میان ترکیه و یونان قرار دارد، نخست تنها در میان یونانیان بنام دریای اژه خوانده می‌شد ولی احترام یونانیان در برابر فرهنگ و اساطیر یونانی که بعضاً نیز فقط و فقط زائیده اندیشه‌های داستانسرایان یونانی بود، چنان زیاد و خلل ناپذیر بود که اقوام و ملل دیگر نیز همین نامها و روایتها را پذیرفتند و بدانها اقتدا نمودند و حتی بعضاً از خود پنداشتند. اژه امروزه نامی پذیرفته شده تاریخی است که کسی نیز در صدد تحریفش برنیامده، امری که در مورد دریاهای شمال و جنوب کشور ایران یعنی دریای کاسپین و یا خلیج فارس چندان صدق نمی‌کند. چنانکه نخستین را با نام اشتباه می‌خوانند و از دومین دریا با نام مجهول و گمنام خلیج یا خلیج با پسوند نامی اشتباه و جعلی یاد می‌کنند.