جمهوری تاتارستان تاتار Татарстан Республикасы روسی Республика Татарстан
—  جمهوری  —
پرچم مهر
جایگاه جمهوری تاتارستان بر روی نقشه فدراسیون روسیه
مختصات: شرقی′۵۶°۵۰ شمالی′۳۳°۵۵ / ۵۰٫۹۳۳غرب ۵۵٫۵۵جنوب / -۵۰٫۹۳۳;-۵۵٫۵۵
کشور	روسیه
منطقه فدرالی	ولگا
منطقه اقتصادی
بزرگترین شهر	قازان
تاسیس	۲۷ مه ۱۹۲۰
مرکز	قازان
فرمانداری
- نوع	جمهوری
- رئیس جمهور نخست وزیر	ندارد
مساحت
- جمهوری	۶۸٬۰۰۰ کیلومترمربع
رده مساحت	۴۴ام
جمعیت (۲۰۱۰)
- جمهوری	۳٬۷۸۶٬۴۸۸
- رتبه	۸ام
- تراکم	۵۵٫۷/کیلومترمربع
- شهر	۷۵٫۴٪
- روستا	۲۴٫۶٪
نژاد
منطقه زمانی	MSD ()
کد پستی
کد ایزو ۳۱۶۶	RU-TA
	۱۶, ۱۱۶
زبان های رسمی	روسی , تاتاری
واحد پول	روبل
وب‌گاه	tatarstan.ru/

جمهوری تاتارستان (به انگلیسی: The Republic of Tatarstan)(به روسی: Респу́блика Татарста́н, Respublika Tatarstan) یکی از است. پایتخت تاتارستان شهر قازان است.

حدود 3000 نفر تاتاری در ایران , استان = گلستان, شهرستان = رامیان , روستای = تاتارسفلئ زندگی میکنند

انواع واژگان

در نوعی دیگر، نام تاتارستان Tatarstan Cömhüriäte/Татарстан Җөмһүрияте خوانده می‌شود. اما این نام، رسمی نیست . به الفبای romanization (شاخه‌ای از الفبای لاتین) روسی نام تاتارستان،Respublika Tatarstan نوشته می‌شود؛ در نوع (قدیمی) الفبای روسی، نام تاتارستان Тата́рия (تاتاریا) که در زمان شوروی بدان جمهوری خودمختار سوسیالیستی تاتار شوروی نیز می‌گفتند.

تاریخ

تاتارها یکی از بزرگترین قومهای ترک زبان می باشند که در سراسر روسیه و برخی دیگر از جمهوریهای آسیای مرکزی و قفقاز پراکنده اند. قوم تاتار زمانی به مردم ساکن حاشیه رود ولگا و شبه جزیره کریمه اطلاق می شد. نخستین دولتی که در منطقه تاتارستان کنونی تاسیس گردید بلغاریای ولگا نام داشت که در فواصل قرون ۷ تا ۱۳ میلادی بر این سرزمین و برخی مناطق پیرامونی آن حکمروایی می کرد. این دولت مناسبات تجاری خود را بر حوزه‌های وسیعی از اوراسیا، خاورمیانه و منطقه بالتیک گسترانیده بود.

اسلام نخستین بار توسط مبلغین مسلمان که در سال ۹۲۲ میلادی از بغداد گسیل شده بودند، به مردمان این منطقه معرفی گردید.

با هجوم ارتش مغول در اواخر دهه ۱۲۳۰ میلادی، دولت بولغاریا ولگا منقرض گردید و متعاقب آن با تجزیه حکومت طلایی ترکان و تاتارها، مردم تاتار در مناطق قازان، آستاراخان، سیبری، کاسیمو، کریمه، مشچِری و ناگای استپس پراکنده شدند. اما مجددا در دهه ۱۴۳۰ میلادی این منطقه به عنوان پایگاه خانات قازان استقلال خویش را بازیافت و شهر قازان به عنوان پایتخت این منطقه انتخاب گردید.

در دهه ۱۵۵۰ میلادی نیروهای ایوان مخوف، تزار روسیه منطقه تاتارستان را به تسخیر خویش درآوردند و تعدادی از اقوام تاتار از روی اجبار به دین مسیحیت گرویدند و کلیسای مسیحی نیز در قازان تاسیس گردید و بخش قابل توجهی از تاتارها هم برای فرار از فشارهای قومی و مذهبی دولت تزاری، راه مهاجرت را به سوی امتداد اورال پیش گرفتند. در قرن ۱۶ میلادی تقریبا تمامی مساجد این منطقه تخریب شد اما مجددا در فواصل سالهای ۱۷۶۶ تا ۱۷۷۰ میلادی نخستین مسجد در دوره کاترین دوم در این جمهوری ساخته شد. حتی مهاجرت تاتارها در قرن نوزدهم نیز تداوم یافت و در این موج جدید مهاجرت بخشی از آنها راهی غرب سیبری و آسیای مرکزی شدند.

در قرن نوزدهم میلادی تاتارستان به مرکز تجدد تبدیل و با معرفی اسلام به عنوان دین تساهل و تسامح، روابط دوستانه ای با دیگر مردمان روسیه در پیش گرفته شد. اما با انقلاب اکتبر ۱۹۱۷، مذاهب به شدت سرکوب شدند و دین اسلام نیز از این امر مستثنی نبود.

در طی جنگهای داخلی که در فواصل سالهای ۱۹۱۸ تا ۱۹۲۰ ادامه داشت، ملی گرایان تاتاری تلاش کردند یک جمهوری مستقل (تحت نام دولت ایدل اورال) تاسیس نمایند. این جمهوری برای مدتی بس کوتاه برپا شد، لیکن توسط بلشویکها ساقط گردید و جمهوری خودمختار سوسیالیستی شوروی جای آن را گرفت. لذا دور جدید مهاجرت تاتارها در دوران شوروی در سال ۱۹۲۱ میلادی و به دنبال آن بروز قحطی، آغاز گردید. آخرین موج مهاجرت تاتارها هم در سال ۱۹۵۴ میلادی به سرزمین بکر قزاقستان به وقوع پیوست.

در حال حاضر تاتارها نه تنها در جمهوری تاتارستان، بلکه در سایر جمهوریها و مناطق ولگا - اورال و خصوصا مسکو سکونت دارند. همچنین تاتارها در شرق و غرب سیبری، خاور دور، آسیای مرکزی، قزاقستان، اوکراین و جمهوریهای بالتیک زندگی می کنند. کل جمعیت تاتارها در داخل و خارج از تاتارستان در حدود ۹ میلیون نفر برآورد می شود.

تاتارستان در ۳۰ آگوست ۱۹۹۰ به عنوان یک دولت دارای حق حاکمیت، اعلام استقلال نمود. در طی سالهای ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۴ تاتارستان یک دولت مستقل دوفاکتو (De facto) بود و در سال ۱۹۹۲ در یک همه پرسی، ۶۲% مردم این منطقه به استقلال از روسیه رای دادند. سرانجام تحت فشار کرملین، هیات حاکمه وقت تاتارستان مجبور شدند از تعقیب موضوع استقلال خودداری ورزند و در نهایت به یک نوع خودمختاری در حد عالی از مسکو بسنده نمودند.

 

جمهوری تاتارستان در نقشهٔ روسیه.

در ۱۵ فوریه ۱۹۹۴، قرارداد تفکیک اختیارات با دولت مرکزی روسیه و نیز توافقنامه دیگری در خصوص حدود اختیارات در حوزه روابط اقتصادی خارجی به امضاء رسید که به عنوان مبانی تقسیم وظایف و حیطه اختیارات دولت مرکزی روسیه و این جمهوری به حساب می آید.

بر همین اساس این جمهوری امکان برقراری ارتباط مستقیم با کشورهای متعددی را یافته است. کشورهای غربی از جمله آمریکا، آلمان، ایتالیا و ترکیه و جمهوری اسلامی ایران همکاری نزدیک اقتصادی با تاتارستان دارند. این جمهوری نیز ۱۴ نمایندگی در خارج از روسیه دارد

سیاست

تاتارستان دولتی است در ترکیب فدراسیون روسیه . این جمهوری بر اساس قانون اساسی فدراسیون روسیه، قانون اساسی جمهوری تاتارستان و قرارداد واگذاری دو جانبه اختیارات و وظایف، با فدراسیون روسیه متحد شده است . تاتارستان توسط رئیس جمهور اداره می‌شود .

جمعیت شناسی

این جمهوری مساحت ۸/۶۷ هزار کیلومتر مربع مساحت دارد و جمعیت آن حدود ۸/۳ میلیون نفر است که متشکل از اقوام مختلفی چون تاتارها، با ۵۱ درصد و روس‌ها با ۴۳ درصد و ارامنه- یهودیان و آذربایجانی‌ها و چواش‌ها و دیگر قومیتهای دیگراست . در تاتارستان بیش از ۷۰ قوم حضور دارند و زبان‌های روسی و ترکی تاتاری زبان‌های رسمی دولت شناخته می‌شود.

 

خیابان لدرا در شهر نیکوزیا که بوسیله خط آتیلا قطع شده است

خط آتیلا یا خط سبز به خط مرزی بین دو بخش یونانی و ترک نشین قبرس گفته می‌شود. با توجه به اینکه آتیلا اسم رمز عملیات ارتش ترکیه در قبرس بود خط مرزی که پس از این عملیات بوجود آمد به خط آتیلا معروف شد.

عملیات آتیلا اسم رمز عملیات ارتش ترکیه در حمله به قبرس در سال ۱۹۷۴ بود که به تقسیم این کشور جزیره‌ای به دو بخش یونانی و ترک نشین (قبرس شمالی) منجر شد.

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
سرود ملی: İstiklâl Marşı   سرود استقلال
پایتخت		نیکوزیا (لفکوشا در زبان ترکی) شرقی′۲۲°۳۳ شمالی′۱۱°۳۵ / ۳۳٫۳۶۷غرب ۳۵٫۱۸۳جنوب / -۳۳٫۳۶۷;-۳۵٫۱۸۳
زبان رسمی		ترکی
مساحت
-	مساحت	۳٬۳۵۵&#۸٬۲۰۶;×۱۰-۹کیلومتر مربع (۱۷۴)
-	‌آب‌ها (٪)	2.7
-	تراکم جمعیت	78‎/km۲‏ (۸۹)
واحد پول		لیره ترکیه (TRY)
منطقه زمانی		EET (ساعت جهانی+2)
-	تابستانی (DST)	EEST (ساعت جهانی)
دامنه اینترنتی		.tr یا .tr، بیشتر از .cc

جمهوری ترک قبرس شمالی (به ترکی استانبولی: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti یا KKTC) که معمولا قبرس شمالی خوانده می‌شود ناحیه تحت تسلط ترکها در شمال جزیره قبرس است. این جمهوری خود خوانده توسط هیچ کشوری به جز ترکیه به رسمیت شناخته نشده‌است.

تاریخ

قبرس در سال ۱۹۶۰ استقلال خود را از بریتانیا کسب کرد و حکومت مستقل قبرس براساس مشارکت جوامع ترک و یونانی در اداره امور این جزیره اعلام موجودیت کرد و بریتانیا، یونان و ترکیه حق حاکمیت دولت قبرس را تضمین کردند.

در سال ۱۹۶۳، نمایندگان اقلیت ترک در پی اختلاف بر سر نحوه اجرای این توافق از دولت قبرس خارج شدند و در پی بروز درگیری بین دو طرف، سازمان ملل متحد در سال ۱۹۶۴ یک نیروی پاسدار صلح را به این جزیره اعزام داشت که ماموریت آن تا کنون تمدید شده‌است.

در سال ۱۹۷۴ دولت سراسقف ماکاریوس، رئیس جمهور وقت قبرس، در کودتایی به تحریک حکومت نظامیان یونان سرنگون شد و ترکیه با استناد به موقعیت خود به عنوان یکی از تضمین کنندگان حق حاکمیت قبرس، واحدهای ارتش خود را در شمال این سرزمین مستقر کرد که عملاً باعث تقسیم این جزیره شد.

بخش ترک‌نشین قبرس در سال ۱۹۸۳‪ ‬اعلام استقلال کرد و نام خود را جمهوری ترک قبرس شمالی گذاشت.

 

مسجد لاله مصطفی پاشا در شهر فاماگوستا(غازی ماغوسا)

بخش ترک‌نشین قبرس را غیر از ترکیه، کشور دیگری به رسمیت نشناخته‌است و این بخش به عنوان «ناظر» در همایش‌های سازمان کنفرانس کشورهای اسلامی حضور می‌یابد.

اما رای مثبت مردم بخش ترک‌نشین قبرس به طرح صلح کوفی عنان دبیرکل سابق سازمان ملل در همه پرسی سال ‪ ۲۰۰۴‬و رای منفی مردم بخش یونانی‌نشین به همین طرح، در تحریم جهانی علیه بخش ترک‌نشین قبرس شکاف ایجاد کرد و موقعیت این بخش را در عرصه بین‌المللی بهبود بخشید.

هم اکنون هیات‌هایی از کشورهای مختلف و حتی کشورهای عضو اتحادیه اروپا بطور غیر رسمی به بخش ترک‌نشین قبرس سفر کرده و به رغم اعتراض‌های بخش یونانی‌نشین و نیز یونان، با مقامات این بخش دیدار می‌کنند.

در همین حال اتحادیه اروپا با پذیرش بخش یونانی‌نشین قبرس در آن اتحادیه، از دولت ترکیه خواهان شناسایی بخش یونانی‌نشین قبرس و تلاش برای ایجاد زمینه وحدت قبرس در راستای همگرایی ترکیه با اتحادیه اروپا است

رجب‌علی تبریزی (درگذشت ۱۰۸۰ قمری/۱۰۴۸ خورشیدی) عارف و حکیم شیعی قرن یازدهم بود. وی در نزد شاه عباس دوم و شاه سلیمان صفوی جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده‌بود؛ به‌طوری که شاه عباس برای دیدار با رجب‌علی، خودش به خانهٔ وی می‌رفت و با او ملاقات می‌نمود.

رجب‌علی در مدرسهٔ شیخ لطف‌الله مشغول به تحصیل شد و به‌دلیل هوش و ذکاوت بالا، در طی چند سال مشهور گشت و مورد احترام همگان قرار گرفت. از شاگردان وی می‌توان به «امیر قوام‌الدین محمد اصفهانی»، «قاضی سعید قمی»، «محمدحسین سعید قمی»، «محمدرفیع پیرزاده»، «ملا محمد تنکابنی» و «ملا محمد شفیع اصفهانی» اشاره کرد.

آثار متعددی از رجب‌علی برجای مانده که «اثبات واجب»، «الاصول الاصفیه»، «المعارف الالهیه»، «دیوان واحد تبریزی»، «تفسیر آیةالکرسی» و «کتاب فی الحکمه» از مهم‌ترین آن‌ها هستند.

رأی مشهور رجب‌علی تبریزی، اعتقاد او به اشتراک لفظی وجود است، به این معنا که واجب‌الوجود و ممکنات در اطلاق لفظ «وجود» بر آنها اشتراک لفظی دارند. وی قائل به اصالت ماهیت بوده‌است و ترکیب وجود و ماهیت را انضمامی می‌دانسته‌است. تبریزی حرکت در جوهر و وجود ذهنی و عینیت ذات و صفات خداوند را انکار کرده‌است.

تبریزی را از فیلسوفان بزرگ سده یازدهم هجری و نیز متکلم و فقیهی به‌شمار آورده‌اند که بیش از معاصران خود در فلسفه ژرف‌اندیشی کرده و بسیار متأثر از معتزله بوده‌است. طریق تفکر او با سنت اشراقی پیش از وی متفاوت بوده‌است و نیز مخالف ملاصدرا در مبحث اصالت و اشتراک معنوی وجود به‌شمار می‌آید. اندیشه‌های او حوزهٔ مستقلی را تشکیل داد که می‌توان از آن با عنوان «جریان» یا «مکتب» رجبعلی تبریزی یاد کرد.

منابع

• سازمان تبلیغات اسلامی استان آذربایجان شرقی، ملا رجبعلی تبریزی
• دایرةالمعارف بزرگ اسلامی

مختصات: شرقی′۳۰°۳۳ شمالی′۵۱°۳۹ / ۳۳٫۵غرب ۳۹٫۸۵جنوب / -۳۳٫۵;-۳۹٫۸۵ (نقشه)

 

دشت در نزدیکی قرق‌قلعه.

قیریق‌قلعه (ترکی: Kırıkkale) یکی از شهرهای ترکیه است.

این شهر با جمعیت ۲۰۵٬۰۷۸ مرکز استان قیریق‌قلعه است.

نام قیریق‌قلعه به معنی «قلعهٔ شکسته» است.

خاندان آشینا یا پانصد خانواده به یکی از قبایل ساکن در شمال چین که از امتزاج قبایل مختلف بوجود آمده‌بود، گفته می‌شود. در قرن پنجم میلادی قبایل و اردوهایی که با اقوام آشینا درهم آمیختند، نام «ترک» بر خود نهادند.

خاندان آشینا، که رهبران گوک‌ترک‌ها بودند به احتمال زیاد خاندانی ایرانی‌تبار بودند که بعدا زبان ترکی اختیار کردند اما هنوز عنوان‌های ایرانی شاهی خود نظیر خاتون و یبغو (چپ‌گویه) را حفظ کردند.

زبان‌شناسان و تاریخدانان متذکر می‌شوند که تقریبا تمامی عنوان‌های فرمان‌روایان در زبان ترکی اولیه از ریشه ایرانی هستند.

واژه‌شناسی

چینیان اتباع خان‌های آشینا را به این نام نمی‌نامیدند، بلکه آنان را «تو-کیو» می‌گفتند. این نکته را باید متذکر شد که چینیان در زبان خود مخرج «ر» ندارند. این نام بعدها از سوی دانشمند فرانسوی به صورت «تورکیوت» خوانده شد که در واقع تلفظ درست تر واژهٔ «تو-کیو» است که با مخرج «ر» همراه شده‌است. واژهٔ آشینا را برخی به معنای گرگ دانسته‌اند. در زبان مغولی گرگ را «شینو» می نامند. پیشوند «آ» که پیش از «شینو» آمده‌است، در زبان چینی نشانهٔ احترام است. بدین روال واژهٔ آشینو یا آشینا به معنی گرگ محترم و نجیب است.

تاریخ

قبایل آشینا در ابتدا در غرب ایالت هونها در سدهٔ چهارم میلادی شرکت داشتند و بعد به تبعیت هون‌ها درآمدند ولی به سال ۴۳۹ میلادی، پس از شکست هون‌ها، به جنوب کوههای آلتای پناه بردند و در آنجا سکنی گزیدند. قبایل آشینا در ابتدا چون دارای زبانهای گوناگون بودند، ناگزیر زبان مغولی را به عنوان زبان مشترک خویش برگزیدند و با این زبان به تفهمیم و تفهم می‌پرداختند تا اینکه به سبب شکستهای پی در پی از امپراتوران چینی به جنوب آلتای رانده شدند. زبان ترکی زبانی است قدیمی ولی اقوام آشینا که از امتزاج قبایل مختلف بوجود آمده بودند، در این زمان بود که زبان ترکی را برای ارتباط برقرار کردن بایکدیگر انتخاب کردند. قبایل آشینا بعد از صد سال از شروع اتحاد چنان با هم جوش خوردند که به سال ۵۶۴ میلادی مجموعهٔ واحدی را تشکیل دادند که آنان را «ترک باستان» و یا «تورکیوت» نامیدند.

ترکان از سده‌های دراز در سرزمینهای چین و بخشی از اراضی سیبری می‌زیستند ولی تاریخ نگاران مبدأ تاریخ ترکان را سال ۵۶۴ میلادی دانسته‌اند در این سال بود که بومین خان تخستین ایلخان ترک، با امپراتوری وی واقع در چین پیمان اتحادی بست که سرانجام در سال ۵۵۲ میلادی این اتحاد، به شکست و نابودی خاقانات ترک را بوجود آورده و برهمهٔ سرزمین ژوژان‌ها فرمانروایی یافتند.

جستارهای وابسته

• خاقانات ترک
• آسنا

گستره خاقانات ترک در زمان‌های ابتدایی حکومتشان
Country
تاسیس انحلال	۵۵۲ ۷۴۴
فرمانداری قورولتای
- خان	بومین خان ایستمی خان
مساحت
- جمعاً	۶٬۰۰۰٬۰۰۰ کیلومترمربع
زبان ها	سغدی

گوک‌ترک‌ها (ترکی باستان: تؤرؤک یا کؤک تؤرؤک یا تؤرؤک.به معنای ترکان آسمانی) کنفدراسیونی عشایری متشکل از چندین قبیله در آسیای میانه بود. این نام در منابع چینی بصورت 突厥 (چینی نوین: پین‌یین: Tūjué، وید جایلز: تو-چؤه T'u-chüeh، چینی میانه:dʰuət-kĭwɐt) آمده‌است. گؤک‌تورک‌ها به رهبری بومین خان توانستند پس از شکست دادن روران‌ها قدرت منطقه و همچنین سود و تجارت جاده ابریشم را که قبلا بدست روران‌ها بود، بدست بگیرند.

خاندان آشینا، که رهبران گوک‌ترک‌ها بودند به احتمال زیاد خاندانی ایرانی‌تبار بودند که بعدا زبان ترکی اختیار کردند اما هنوز عنوان‌های ایرانی شاهی خود نظیر خاتون و یبغو (چپ‌گویه) را حفظ کردند.

زبان‌شناسان و تاریخدانان متذکر می‌شوند که تقریبا تمامی عنوان‌های فرمان‌روایان در زبان ترکی اولیه از ریشه ایرانی هستند.

 

خانات ترک در اوج شان سال 600 :      Western Gokturk: Lighter area is direct rule, darker areas show sphere of influence.      Eastern Gokturk: Lighter area is direct rule, darker areas show sphere of influence.

در اواسط قرن پنجم میلادی، پس از برافتادن حکومت هون‌ها، خاندان آشینا به منطقه کوهستانی آلتای (واقع در مرز مغولستان و قزاقستان کنونی) مهاجرت کردند و به خدمت دولت ژوژوان مغول درآمدند. در سال ۵۴۶ به دنبال شورش برخی قبایل ترک‌زبان، دودمان آشینا به سرکردگی بومین خان آنان را سرکوب کرد و چون به پاداشی که انتظارش را داشتند نرسیدند به خود ژوژوان‌ها حمله کردند. بومین خان پس از درهم شکستن حکومت مغول‌ها، خود را خاقان نامید و دشت اتوکن را مرکز حکومتش قرار داد. پس از آن آنها بتدریج سرزمین‌های بزرگی در منطقه آسیای میانه فتح کردند. از سال ۵۵۲ تا ۷۴۵، این حکومت از یک کنفدراسیون عشایری به یک امپراتوری تبدیل شد و در نهایت به دلیل یک سلسله درگیری فروپاشید.

گوک‌ترک‌ها نخستین قبیله ترک‌زبان نبودند که تشکیل حکومت دادند اما نخستین قومی بودند به بنام ترک‌ها تشکیل حکومت دادند. بنظر می‌رسد واژه ترک پس از تشکیل اتحادیه گوک‌ترک‌ها از حالت اسم خاص قبیله فراتر رفت و در سده‌های بعدی قبایل بیشتری چون اوغوزها و اویغورها را دربر گرفت.

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Göktürks»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد (بازیابی در ۷ دی ۱۳۸۹).
• کتاب ترکان در گذر تاریخ، بهنام محمدپناه، انتشارات سبزان